Zapraszam Wszystkich do Wirtualnego Muzeum Państwowego Instytutu Robót Ręcznych (WM PIRR). Mogło ono powstać dzięki programowi stypendialnemu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci na rok 2020.
Prezentowana obecnie ekspozycja „W hołdzie PIRR” przedstawia opowieść, pisaną zachowanym materiałem fotograficznym, o powstaniu i działalności Państwowego Instytutu Robót Ręcznych w Warszawie, a także o jego Wykładowcach, Słuchaczach i Absolwentach. Ich twórczy dorobek, innowacyjne rozwiązania i zasługi na rzecz umiłowanej nade wszystko, niepodległej Polski istotnie wpłynęły na podniesienie poziomu kultury i edukacji w naszym Kraju.
Mimo upływu ponad 30 lat od transformacji ustrojowej, wciąż pokutuje w Rzeczpospolitej wprowadzone przez władze PRL myślenie i wynikające z niego działanie rozdzielające kulturę od edukacji. Sytuacja ta jest niekorzystna dla obu i w dłuższej cezurze czasu musi doprowadzić do destrukcji i degradacji obu tych zjawisk, tworzących fundament bytu i tożsamości narodowej.
Dlatego, jak sądzę, głośno krzyczy konieczność powrotu edukacji do jej fundamentalnych źródeł oraz konieczność podjęcia ponownej próby zmierzającej do ujęcia edukacji jako części kultury, jako systemu z nią kompatybilnego oraz jako procesu kulturotwórczego i wyznaczającego miejsce człowieka we współczesnej kulturze.
Johann Gottfried Herder napisał, że nie istnieje nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura. Do tej pory powstało ponad 160 definicji kultury i ciągle powstają nowe. To pokazuje jak trudnym do zdefiniowania jest zjawisko i pojecie wprowadzone do europejskiej historii myśli przez Cycerona i jak wiele treści, znaczeń i sensów kryje ono w sobie.
Koncepcje kultury, jakie do tej pory powstały, usiłują ją zdefiniować za pomocą rozmaitych modeli, wśród których do najbardziej znanych należą:
- model aksjologiczny. Postrzega on kulturę jako pełny kompleks duchowych i materialnych wartości, które są wytworzone przez człowieka.
- model antropologiczny. Twierdzi, że kultura, stanowi „drugą przyrodę” i jako taka zawiera pełnię tworów sztucznie wytworzonych przez człowieka;
- model dydaktyczny. Uznaje kulturę za sferę, którą człowiek przyswaja sobie w nauczaniu, i a nie poprzez genetyczne dziedzictwo;
- model funkcjonalny. Charakteryzuje kulturę z perspektywy pełnionych przez nią w społeczeństwie funkcji;
- model hermeneutyczny. Zakłada, że kultura stanowi nieograniczoność tekstów, interpretowanych i uświadamianych sobie samemu przez człowieka;
- model historyczny. Zakłada, że kultura jest produktem historii społeczeństwa. Rozwija się przez przekazywanie zdobytego doświadczenia na drodze wymiany pomiędzy pokoleniami;
- model ideacyjny. Twierdzi, że kultura jest jądrem duchowego istnienia każdej społeczności, przejawiając się w twórczości i całym kontinuum idei żyjącym w społecznej pamięci;
- model normatywny. Traktuje kulturę jako konglomerat norm i reguł, poprzez które ludzkie życie zostaje uporządkowane;
- model osobowościowy. Postrzega kulturę jako unowocześnienie i modernizację społecznej natury człowieka;
- model psychologiczny. Widzi w kulturze społeczne uwarunkowania właściwości ludzkiej psychiki.
- model semiotyczny. Traktuje kulturę, jako system znaczeń funkcjonujących i wykorzystywanych w społeczeństwie;
- model socjologiczny traktuje kulturę jako determinantę rozwoju społecznego.
- model symboliczny. traktuje kulturę jako zbiory symboli.
- model synergetyczny. rozpatruje kulturę jako samo rozwijający się system.
Kulturę można również postrzegać jako społeczny fenomen. Takie podejście prezentuje edukacja. W tym ujęciu kultura jest czynnikiem wartościującym a zarazem regulującym. Zatem należy ją rozpatrywać nie tyle, jako poszukiwanie środków umożliwiających zbiorowości przetrwanie, ale jako dążenie każdego człowieka, by mieć swój własny udział w realizacji twórczych zadań całej ludzkości.
Związek kultury i edukacji
Wystawa pod hasłem: UPOWSZECHNIENIE SZKOLNICTWA ARTYSTYCZNEGO PODNOSI KULTURĘ
Wielcy filozofowie i myśliciele XX wieku poświęcili wiele uwagi relacjom pomiędzy kulturą a edukacją. Edukacja stanowi mocno zawiły fenomen. Ma on historyczno-kulturowe pochodzenie. Należy go obserwować za sprawą poznania fenomenologicznego, opierającym się przede wszystkim na indywidualizacji znaczeń i sensów. Widoczne jest to doskonale w pracach E. Husserla, M. Schelera, M. Heideggera.
Historyczny i genetyczny związek edukacji i kultury jest obecnie powszechnie uznany i akcentowany w: historii, kulturoznawstwie, pedagogice, psychologii, antropologii i innych naukach humanistycznych i społecznych. Sergiusz Hessen twierdzi nawet, że „cel współczesnego życia kulturalnego społeczeństwa to cel edukacyjny”. Kultura stanowi „produkty duchowej i materialnej działalności człowieka”, a także „jakości samego człowieka, jako nosiciela i twórcy kultury”. Edukacja zaś stanowi proces kompatybilny z kulturą i jednocześnie kulturotwórczy. Jest też stopniowym „sposobem opanowywania kultury”. Przy czym edukacja jest odbiciem stanu kultury danej epoki i jednocześnie modyfikuje ją samą.
Pomiędzy kulturą a edukacją zachodzi wiele różnorodnych powiązań i relacji na różnych poziomach poznania. Powodują one wewnętrzne sprzężenie zwrotne pomiędzy tymi dwoma wytworami ludzkiego ducha, początkując dwuwektorową zależność następujących po sobie przyczyn i skutków. W konsekwencji tego dochodzi do rozkwitu kultury. A sam nawet wzrost jej poziomu wpływa na podniesienie poziomu edukacji na wszystkich jego poziomach, zaś podniesienie poziomu edukacji powoduje podniesienie poziomu wszelkich sektorów kultury. Zależność ta jest oczywista. Jej dostrzeżenie mieści się w codziennym ludzkim doświadczeniu, a jako takie jest powszechne. Rozwój i postęp edukacji oraz nauczania implikuje podniesienie poziomu kultury. Dodaje do niej elementy i wartości wzbogacające i nasycające ją. W odpowiedzi wszelkie komponenty kultury, zarówno te czysto duchowe, jak i par excellance fizyczne, materialne określają sens edukacji. Z tego powodu, aby doszło do rozwoju i rozkwitu kultury niezbędnym jest podniesienie poziomu edukacji. Zatem bez cienia wątpliwości edukacja stanowi odbicie wizerunku epoki danej kultury. Musi być więc traktowana, jako całkowicie wyjątkowy proces społeczny, za pomocą którego uczeń przestępuje próg świata kultury i poddaje się socjalizacji przez nią. Za jej sprawą zostają mu przekazywane ideały, postulaty i wzorce najistotniejszych cnót oraz sposobów działania w społeczeństwie. W każdej kulturze istnieje i funkcjonuje też technika. Podlega ona przemianom i ma swe odbicie w edukacji, W TYM MIĘDZY INNYMI W „ROBOTACH RĘCZNYCH”. Obie kultura i edukacja są w swej istocie procesem wnoszenia sensu do świata ludzkiej cywilizacji. Świadczy o tym, historia rozwoju kultury w Europie, stanowiąca w swej istocie historię rozwoju edukacji i techniki na Starym Kontynencie, czego nie sposób nie zauważyć. Dlatego można bez cienia wątpliwości stwierdzić, że pomiędzy rozwojem kultury i edukacji istnieje nierozerwalna zgodność.
Mam nadzieję, że prezentowana wystawa „W hołdzie PIRR” w WM PIRR, prezentująca w wielkim uproszczeniu znaczenie i dorobek Państwowego Instytutu Robót Ręcznych szerszej publiczności, zapoczątkuje publiczną, krytyczną debatę na ten temat. A także spowoduje pytania na temat strukturalnej złożoności i skomplikowanej rzeczywistości działań edukacyjnych. Historia myśli europejskiej udowadnia, że rewolta postawy intelektualnej, zdominowanej przez edukacyjne pytania pedagogiczne, które przenikają różne typy perswazji kulturowej, jakiej ulegamy i jaką sami bezwiednie często stosujemy, gwarantuje postęp.
Zatem raz jeszcze, bardzo serdecznie zapraszam do odwiedzenia wystawy „W hołdzie PIRR” w WM PIRR i podzielenie się swoimi refleksjami w ankiecie zamieszczonej w ramach zakładki kontakt.
Wiesława Zaborska