Państwowy Instytut Robót Ręcznych (PIRR) 1923–1950

Cele PIRR

PIRR to Uczelnia, która realizowała program kulturotwórczy. Skupiała się przede nauki w dziedzinie upowszechniania techniki oraz estetyki życia codziennego, której niezwykle wysoki poziom powszechnie podziwiany był Zagranicą. Te dwie cechy polskiego szkolnictwa zauważalne były zwłaszcza podczas Kongresu Ligii nowego Wychowania oraz towarzyszącej mu wystawy eksponatów stworzonych przez PIRR, wyróżniających się zindywidualizowanymi walorami. Kongres i Wystawa miała miejsce w 1936 roku w Cheltenham, w którym uczestniczyli przedstawiciele kilkudziesięciu państw.

Powołany przez Władysława Przanowskiego Państwowy Instytut Robót Ręcznych (PIRR) zapoczątkował polski system kształcenia za sprawą technik manualnych. 

Zdaniem Przanowskiego prace ręczne miały być źródłem zaradności oraz wykształcać określone umiejętności a takżę kształcić i rozwijać osobowość i poczucie estetyki. Ponadto Przanowski zdecydowanie podkreślał, że im więcej zmysłów człowieka zaangażuje się w naukę, tym większy odniesie on sukces. Jak na czasy, w których działał, poglądy Przanowskiego były niezwykle nowatorskie i w pełni doceniane sa one dopiero teraz, tj ponad 100 lat później, gdy coraz szersze uznanie zdobywa nauczanie sensoryczne. 

O swoich przemyśleniach teoretycznych a także o doświadczeniach związanych z wprowadzaniem nauczania robót ręcznych Przanowski pisał na kartach kwartalnika „Praca Ręczna w Szkole” jak i w innych periodykach poświeconych tej tematyce.

PIRR zajmował się nie tylko dydaktyką, ale i pełnił role placówki naukowej skupionej na dziedzinie robót ręcznych. Jego statut tak jak i program nauki osobiście opracował Władysław Przanowski. Także sam dobrał grono pedagogiczne PIRR i kierował pracą kursów. Wykładał metodykę pracy ręcznej. 

Bardzo istotna zasługą Przanowskiego było, że zarówno PIRR jak i stworzone przez niego wcześniej Kursy Robót Ręcznych, uformowały i wykształciły ponad 1500 absolwentów z dyplomem nauczycielskim. Specyfiką PIRRowców, było też stworzenie wzorca nauczyciela pracy ręcznej, który był doskonałym specjalistą i entuzjasta prowadzonego przez siebie przedmiotu a jednocześnie był patriota i społecznikiem, nacechowanym wysokim poziomem moralnym i etycznym.

Dzięki staraniom Władysława Przanowskiego w okresie międzywojnia w Polsce powstało kilka innych, wzorowanych na PIRRze państwowych szkół nauczycielskich. M.inn. we Lwowie, Mysłowicach i Krakowie. Dyrektor PIRR organizował też Wakacyjne Ogniska Robót Ręcznych i inne wakacyjne kursy dla nauczycieli, na których wykładał.

Władysław Przanowski do swej śmierci w 1937 roku był dyrektorem stworzonej przez siebie Placówki. 

W instytucie ukształtował się „polski system nauczania robót ręcznych”, daleki od wzorów skandynawskich, oparty na stopniowaniu ćwiczeń przy wykonywaniu przedmiotów użytkowych według potrzeb i zainteresowań młodzieży.

Statutowo Instytut wykonywał następujące zadania:

  • Kształcił nauczycieli robot ręcznych dla seminariów nauczycielskich i szkol średnich 
  • Rozwijał metody nauczania robot ręcznych i praktycznego stosowania robot w zakresie poszczególnych przedmiotów nauczania
  • Opracowywał modele warsztatów i narzędzi slojdowych, inicjował wydawanie publikacji związanych z nauczaniem robót ręcznych
  • Udzielał fachowych porad przy organizowaniu szkolnych pracowni slojdowych
  • Prowadził badania nad nad wpływem nauczania na rozwój umysłowy i fizyczny.

Walcząc o powszechne wprowadzenie prac ręcznych do nauki w szkołach Władysław Przanowski rozumiał, że pomysł ten powiedzie się tylko wtedy, gdy będą odpowiednio przygotowane do tego zadania kadry. Dlatego przyjmowani do PIRR słuchacze musieli charakteryzować się zamiłowaniem i inklinacją do rękodzieła oraz uzdolnieniami artystycznymi, technicznymi i manualnymi. Dla nich powołał w 1923 roku Państwowy Instytut Robót Ręcznych. Egzamin do tej Uczelni wymagał tak wysokiego poziomu wiedzy i umiejętności, że jak poświadczają źródła z tamtego czasu, dużo łatwiej uzdolniony artystycznie kandydat wstępował w szeregi studentów Akademii Sztuk Pięknych.

PIRR, który początkowo można było łączyć ze szwedzkim slöjdem bardzo szybko wypracował zupełnie odmienne metody i stał się jedna z najciekawszych i najlepszych Uczelni całego świata. Ustalał normy dla wszystkich obszarów ówczesnej cywilizacji. Był tak słynny i szanowany, że o możliwość studiowania w nim ubiegali się liczni cudzoziemcy. 

Poza uprawnieniami zawodowymi PIRR dawał przede wszystkim wyższe wykształcenie zawodowe oraz postawę humanistyczną i patriotyczną. Uczył jak wcielać w życie marzenia. Wcielał w życie myśl Mickiewicza i Norwida.

Jeżeli ktoś z Oglądających posiada jakieś informacje dotyczące PIRR lub rozpoznałby kogoś na zdjęciach, bardzo proszę o kontakt.