Państwowy Instytut Robót Ręcznych (PIRR) 1923–1950

Osiągnięcia PIRR

W zachowanych pismach Władysława Przanowskiego zajęcia planowane i przygotowywane w ramach nauczania przedmiotu roboty ręczne wykraczały daleko poza wąski obszar slojdu i oferowanego przez niego standardowego powielania konkretnych modeli. W poglądach Przanowskiego prace ręczne były koherentnym elementem bardzo szerokiego spektrum działań związanych z kształceniem technicznym i metodycznym, będącym podstawą do dalszego rozwoju: wyobraźnie, kreatywności, różnorodnych zdolności twórczych i warsztatowych, mających służyć rozwojowi kulturowemu i cywilizacyjnemu całego społeczeństwa. Takie podejście do nauczania, umożliwiające lekkość w podążaniu za szybkimi zmianami zachodzącymi w kraju i za granicą oraz efektywną pracę z myślą o przyszłości ludzkości wyraźnie widać w zmianach zachodzących w światowym szkolnictwie społeczeństw Zachodu

 W PIRR zdobywali kwalifikacje nauczyciele przedmiotu “prace ręczne” dla wszystkich typów placówek oświaty oraz seminariów nauczycielskich. Placówka pełniła funkcję centrum metodycznego i ośrodka instruktorskiego. Powstały w niej programy nauczania i podręczniki oraz poradniki metodyczne z zakresu prac ręcznych i pomoce dydaktyczne. Przy Instytucie działało Towarzystwo Miłośników Robót Ręcznych, skupiające wykładowców, słuchaczy, absolwentów Instytutu oraz nauczycieli robót ręcznych. Wydawało kwartalnik metodyczny Praca Ręczna w Szkole. O ile dziś nikt już nie kwestionuje przekonania Przanowskiego, o wychowawczej wartości pracy ręcznej, która obok doskonalenia umiejętności technicznych i manualnych, kształtowała psychikę i osobowość ucznia, uczyła go estetyki i dążenia do niej, to na początku XX wieku była to myśl niezwykle odważna. A placówka Przanowskiego prowadząca badania naukowe i publikującą ich wyniki w kwestii wpływu pracy ręcznej na rozwój fizyczny, intelektualny i moralny młodzieży należała do wiodących prym na arenie międzynarodowej i stawiana była jako przykład polskich kulturotwórczych rozwiązań, które należy wprowadzić na całym świecie.

Ponadto pod egidą PIRR zorganizowano Wyższe Kursy Nauczycielskie (WKN), przygotowujące kadry pedagogiczne dla szkół powszechnych. W okresie międzywojnia PIRR współpracował z zagranicznymi uczelniami podobnego typu i brał udział w wystawach krajowych i zagranicznych, prezentując polski system nauczania prac ręcznych. Uczelnia była odwiedzana przez gości krajowych i zagranicznych. Dorobek PIRR stanowi istotny element w historii oświaty polskiej. W związku z potrzebą kształcenia nauczycieli wszystkich przedmiotów organizowano studia nauczycielskie i szkolenia w ośrodkach metodycznych. 

Aż do swej śmierci w 1937 r, Przanowski był dyrektorem PIRR. Był też, co istotne, autorem licznych artykułów, przedstawiających sens i cel prac ręcznych i jasno ukazujących płynące z nich korzyści dla ucznia. Dzięki niemu ukazały się podręczniki i poradniki metodyczne nauczania prac ręcznych w szkołach: Feliksa Wojnarowicza, Ignacego Hubera, Walentego Czyżyckiego. O tym jakiej miary novum proponował Przanowski świadczy polska wystawa robót ręcznych i rysunku, przygotowana w okresie międzywojnia, na potrzeby międzynarodowego Kongresu Ligi Nowego Wychowania w Cheltenham, w Anglii.

Po śmierci Przanowskiego, jednym z najbardziej chyba zasłużonych dla PIRR wykładowców był Aleksander Ligaszewski. Ten inżynier, nauczyciel, konstruktor przyrządów i pomocy dydaktycznych oraz popularyzator wychowania technicznego, walnie przyczynił się do reaktywacji Instytutu po II wojnie światowej, tym razem w Bielsku-Białej. Mimo ewidentnych i powszechnie znanych efektów swego kształcenia PIRR został zamordowany decyzją władz komunistycznych, o jego rozwiązaniu w lipcu 1950 r.

Jeżeli ktoś z Oglądających posiada jakieś informacje dotyczące PIRR lub rozpoznałby kogoś na zdjęciach, bardzo proszę o kontakt.