Władysław Przanowski, herbu Nowina
Polski inżynier, Władysław Przanowski był nie tylko twórcą Państwowego Instytutu Robót Ręcznych, ale też pedagogiem i autorem polskiego systemu nauczania prac ręcznych w polskich szkołach i zakładach kształcenia nauczycieli.
Do jego pionierskich idei nawiązywały późniejsze szkoły waldorfskie zakładane przez Rodolfa Steinera oraz pedagogika Marii Montessori, obie niezwykle cenione na całym świecie po dziś dzień. Z jego rozwiązań korzystają także i dzisiejsi twórcy oraz pedagodzy edukacji sensorycznej. Samego Przanowskiego łączyła długoletnia przyjaźń z Marią Grzegorzewską.
Władysław Przanowski, urodził się 21 marca 1880 roku w mieście Słupca położonym na Równinie Wrzesińskiej, usytuowanej na obszarach dzisiejszego województwa wielkopolskiego. Był szóstym z ośmiorga dzieci Edwarda i Józefy Pelagii z Lewickich. Rodzina Przanowskich, herbu Nowina należała do gorących patriotów zawsze walczących o Polskę. Edward Przanowski brał udział w Powstaniu Styczniowym. Walczył w powstańczej partii gen. Edmunda Taczanowskiego. Podczas walk powstańczych był dwukrotnie ciężko ranny. Starsi bracia Władysława Przanowskiego także służyli Polsce. Stefan został ministrem aprowizacji oraz przemysłu, zaś Jan, adwokatem i posłem na Sejm. Jedyny syn, Władysława, Jan, był pracownikiem Polskiego Radia, a w czasie II wojny światowej żołnierzem gen. St. Maczka.
Poczucie polskości i odpowiedzialność za losy Ojczyzny, tak charakterystyczna dla późniejszej działalności Władysława Przanowskiego, zostały ukształtowana przez atmosferę jego rodzinnego domu, gdzie tradycje narodowowyzwoleńcze i powstańcze, poważny stosunek do życia osobistego i aktywna postawa wobec życia społecznego, a także bezpośredni przykład oddziaływały na wszystkie dzieci Przanowskich.
Wiktor Abroziewicz przyjaciel i późniejszy kontynuator dzieła Władysława Przanowskiego, tak pisał o dziecinnym wychowaniu swego Mistrza.: „Władysław wychowywał się w polskim domu patriotycznym, w domu obcym małostkowemu bytowaniu inteligencji prowincjonalnej. Do domu rodziców Władysława przenikały ideały społeczne ówczesnego pozytywizmu, nadającego młodym Przanowskim kierunek pracy organicznej, podnoszonej w ówczesnej świadomości polskiej do godności odnowicielki bytu narodowego.” (źródło: W. Ambroziewicz, Władysław Przanowski i jego dzieło, Warszawa 1964, s. 329.).
Pierwszą szkołą, do której uczęszczał Władysław Przanowski była Szkoła ćwiczeń przy rządowym Seminarium Nauczycielskim w Łęczycy. Przanowski został jej uczniem w 1889 roku. Następnie uczył się w gimnazjum realnym w Łowiczu. Zaś w 1898 roku ukończył łódzką Wyższą Szkołę Rzemieślniczą.
W roku 1899 Władysław Przanowski rozpoczął studia na Politechnice Lwowskiej na Wydziale Budowy Maszyn. Ukończył je, zdobywając dyplom inżyniera w 1906 roku.
Przez następnych siedem lat pracował jako nauczyciel matematyki. Miedzy innymi uczył na prestiżowej pensji Anieli Wereckiej i w Szkole Handlowej Zgromadzenia Kupców w Warszawie, gdzie funkcjonowała pracownia slőjdu, prowadzona przez Józefa Przyłuskiego. W roku 1913 Przanowskiemu powierzono stanowisko kierownika w szkole rzemieślniczej im. Karola Szlenkiera w Warszawie. Pozostał na nim do 1930 roku.
W szkole Szlenkiera Władysław Przanowski oprócz matematyki nauczał też i rysunku technicznego. Ponadto zorganizował tam pierwszy samorząd uczniowski. Co więcej wprowadził do programu nauczania nowy przedmiot. Były nim tzw. roboty ręczne, przede wszystkim w zakresie obróbki drewna. Robotom ręcznym przypisywał walory nie tylko dydaktyczne ale i wychowawcze. Ponieważ efekty takiej pracy szybko okazały swe bardzo pozytywne oddziaływania, projekt wprowadzenia robót ręcznych jako przedmiotu do programu szkół powszechnych znalazł uznanie w Kraju i z czasem naśladownictwo za jego granicami. Jeszcze w roku 1914 udało się plany te zrealizować i w programie szkół powszechnych znalazły się roboty ręczne w wymiarze od czterech do sześciu godzin tygodniowo. Działania te zostały zatrzymane w wyniku wybuchu I wojny światowej, jednakże nie zostały one zupełnie zaniechane, bowiem Władysław Przanowski został członkiem Komisji Pedagogicznej powołanej do życia przez Stowarzyszenie Nauczycielstwa Polskiego.
Wprowadzenie robót ręcznych jako nowego przedmiotu do szkół pociągało za sobą konieczność wykształcenia odpowiedniej kadry nauczycielskiej. Temu problemowi zaradzić miały uruchomione w październiku 1915 roku Roczne Kursy Robót Ręcznych (KRR). Na pierwszy kurs zgłosiło się 26 chętnych, z czego ukończyło go 21 słuchaczy. Finansowaniem tego doskonalenia zajął się Wydział Oświaty, jednakże w następnych latach Kursy borykały się z problemami finansowymi. Z pomocą w sukurs KRR przyszła rada miejska Warszawy.
W 1916 Władysław Przanowski został członkiem Zarządu Głównego Polskiej Macierzy Szkolnej, a w 1917 kierownikiem Wydziału Programowego w Departamencie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Tymczasowej Rady Stanu.
W okresie I wojny światowej, wraz z Kacprem Tosio, tworzył na terenie Warszawy szkoły powszechne. Po odzyskaniu niepodległości finansowanie Kursów Robót Ręcznych przejęło Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, które to w roku szkolnym 1919/20 upaństwowiło KRR. Co więcej, roboty ręczne wprowadzono także do szkół średnich i seminariów nauczycielskich, a absolwenci uzyskali prawo nauczania tego przedmiotu.
W latach 1927–1937 Władysław Przanowski redagował kwartalnik metodyczny „Praca Ręczna w Szkole”. Był też wnioskodawcą powstania Towarzystwa Miłośników Robót Ręcznych (TMRR) oraz organizatorem ogólnopolskich zjazdów nauczycieli robót ręcznych. Ponadto stworzył statut TMRR, gdzie został wiceprezesem. W roku 1929 zorganizował ekspozycję działu oświatowego MWRiOP na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu, gdzie ukazał szerokiej publiczności m. inn. dokonania stworzonego i prowadzonego przez siebie PIRR.
Władysław Przanowski na łamach prasy fachowej zamieścił kilkadziesiąt artykułów, których tematyka dotyczyła nauczania prac ręcznych w szkole. Poza wspomnianą już “Pracą Ręczną w Szkole” swe prace i osiągnięcia zamieszczał w innych periodykach. Należały do nich: “Bibliografia Pedagogiczna”, “Przegląd Pedagogiczny”, “Rocznik Pedagogiczny”, “Szkoła Powszechna”, “Rysunek i Zajęcia Praktyczne”, “Wychowanie Fizyczne”. Ponadto opracował naukowo hasło: „Dydaktyka pracy ręcznej” zamieszczone w wydanej w1936 roku w warszawie Encyklopedii wychowania . Ponadto doświadczenia przemyślenia związane z powołaniem do życia w Polsce samorządu uczniowskiego Przanowski opisał w artykule zatytułowanym „Samorząd w szkole”. Praca ta została opublikowana w “Przeglądzie Pedagogicznym” nr 5/6 z 1918 roku. Przedruk artykułu zamieszczony został w książce „Samorząd uczniowski w Polsce w latach 1918–1939. Część 1: Z doświadczeń nauczycieli” stanowiącej pracę zbiorową pod red. Heleny Kasperowiczowej, wydaną w Warszawie w 1960 roku przez wydawnictwo Nasza Księgarnia.
W zawartym w 1906 roku małżeństwie z Teresą z Wojsznarówną Władysław Przanowski doczekał się syna, któremu nadano imię Jan. Podobnie jak jego najbliżsi Jan Przanowski (1909–1980), poświecił swe Zycie służbie Polsce. Był absolwentem Wydziału Prawno-Ekonomicznego na Uniwersytecie Poznańskim a następnie wieloletnim pracownikiem Polskiego Radia. W czasie II wojny światowej Jan Przanowski był rotmistrzem 24. Pułku Ułanów w I Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka, uczestnika walk w Polsce w 1939 oraz we Francji, Belgii, Holandii i Niemiec w latach 1944–45.
Władysław Przanowski zmarł 4 lutego 1937 roku. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 194–V–26). Jego grób ozdabia wykonana przez słuchaczy Państwowego Instytutu Robót Ręcznych metalowa tablica.
Dla upamiętniania zasług Władysława Przanowskiego dla polskiej kultury i edukacji jedna z ulic na warszawskiej Woli nazwano imieniem Władysława Przanowskiego. W tym też celu na ścianie budynku Państwowego Instytutu Robót Ręcznych przy ul. Górczewskiej nr. 8 w Warszawie wmurowana została tablica, której napis brzmi:
„Tu mieszkał i pracował
w latach 1913–1937
Władysław Przanowski
Twórca polskiego systemu
wychowania technicznego młodzieży
założyciel i dyrektor Państwowego Instytutu
Robót Ręcznych dla nauczycieli”
Zobacz też: https://pl.wikipedia.org/wiki/Władysław_Przanowski