Wystawy

Istotną formą pracy PIRR były wystawy. Najważniejsza wystawa, w jakiej uczestniczyli Wykładowcy i Słuchacze PIRR, stanowiła część Powszechnej Wystawy Krajowej (PeWuKa) w Poznaniu w 1929 roku, która pokazywała szeroki wachlarz dorobku odrodzonego Państwa Polskiego. Przygotowania do wystawy Rada Pedagogiczna PIRR podjęła już na początku roku akademickiego 1928/1929. PeWuKa była ekspozycją wystawienniczą, która trwała 138 dni. Można ją było oglądać pomiędzy 16 maja a 30 września 1929 roku. Twórczy dorobek PIRR reprezentowany był przez prace jego Słuchaczy oraz uczniów szkół, w których pracowali absolwenci PIRR. Organizatorzy wystawy przeznaczyli PIRR-owi salę ok. 13–19 m². Obok przedstawienia statycznych eksponatów PIRR uzyskał również możliwość nagrania i przedstawienia filmu promującego własne dokonania. Dodatkowo PIRR dostał dotację od Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, którą przeznaczył na wykonanie 10 fotografii prezentujących potencjał twórczy PIRR. Jednocześnie Władysław Przanowski został powołany przez Ministerstwo do grona osób odpowiedzialnych za tę wystawę. Rada pedagogiczna PIRR dołożyła licznych starań, żeby wszyscy Słuchacze Instytutu wzięli udział w poznańskiej Wystawie. Toteż gdy na początku roku szkolnego 1929/1930 stwierdzono, że około 30 słuchaczy PIRR nie wzięło udziału w wystawie poznańskiej, natychmiast postanowiono specjalnie dla tej grupy urządzić wycieczkę na wciąż trwającą PeWuKa. Organizacją tego przedsięwzięcia zajęli się Wiktoria Dybowska i Ignacy Huber (wykładowcy PIRR).

Oprócz udziału w wystawie zorganizowanej w celu uczczenia pierwszego dziesięciolecie odzyskania niepodległości Polski, PIRR organizował również swoje własne wewnętrzne wystawy, do których przykładał ogromną wagę. Jedna z nich miała miejsce w czerwcu 1931 roku. Otwarto ją 13-go czerwca, z udziałem Kazimierza Pierackiego, wiceministra oświaty. W następnych dniach wystawę tę – ukazującą prace słuchaczy PIRR – wizytowali: kuratorzy, inspektorzy szkolni i przedstawiciele Instytutu Pedagogów Słowiańskich. „ … pan wiceminister zwiedził wystawę bardzo szczegółowo i wyraził swe całkowite zadowolenie z wyników prac. Stwierdził, że Instytut w ostatnich latach bardzo się rozwinął i przyrzekł bliżej się zainteresować pracą w Instytucie w ciągu roku przyszłego. Obecny kierunek pracy w Instytucie odpowiada jego poglądom. Poza tym przyrzekł pan wiceminister pomoc finansową dla Instytutu”. Słowa te, zamieszczone w Protokole nr 8 z posiedzenia Rady Pedagogicznej PIRR, ukazują szacunek, estymę i uznanie dla pracy i dorobku twórczego dla tej Instytucji ze strony władz państwowych. 

Niestety, wraz ze śmiercią ówczesnego ministra oświaty Sławomira Czerwińskiego (4 sierpnia 1931 roku) zakończył się dobry etap w dziejach rozwoju międzywojennej oświaty w Polsce. Jego śmierć była bolesnym ciosem dla całej polskiej oświaty, w tym oczywiście dla PIRR, którego osiągnięcia były tak wysoko oceniane przez Ministra. 

PIRR prowadził współpracę z uczelniami różnych krajów. Starał się poznać sposób kształcenia w zakresie prac ręcznych nauczycieli za granicami Polski. Zachowane w Archiwum Akt Nowych protokoły rady pedagogicznej PIRR dokumentują działania PIRR-u w tym zakresie. 

W jednym z takich protokołów, z datą 5 września 1928 roku, można przeczytać: „Pan Dyr. Przanowski wraz z p. Huberem zdali sprawozdanie z wyjazdu do Niemiec, Danii i Szwecji, gdzie polscy Nauczyciele zwiedzili Instytut Pedagogiczny w Dreźnie i Lipsku, Seminarium robót ręcznych w Lipsku i Berlinie, Szkołę sztuk pięknych w Berlinie, Szkoły powszechne i średnie w Dreźnie i Lipsku, Seminarium slőjdu i szkoły powszechne w Kopenhadze, Seminarium slőjdu w Raäs”. Pan Dyrektor podkreślił znaczenie wiązania kontaktów z zagranicą przez wysłanie delegacji co roku do różnych krajów oraz przez pismo, którego zeszyty są rozsyłane do wszelkich instytucji nam pokrewnych. 

W roku 1932 Państwowy Instytut Robót Ręcznych zaprezentował swoje dokonania na wystawie w Nicei. Organizowała ją Liga Nowego Wychowania. W związku z tym przygotowano próbną wystawę na terenie szkoły. Główny nacisk tym razem położono na wytwory z drewna, metalu i tektury. Kuratorem tej wystawy był Aleksander Ligaszewski, absolwent i wykładowca PIRR.

Wystawa Czechosłowacka

W 1992 roku, ponad czterdzieści lat po zamknięciu przez władze PRL Państwowego Instytutu Robót Ręcznych z siedzibą w Bielsku, wystawa poświęcona osiągnięciom PIRR, jego Wykładowcom i Słuchaczom została zorganizowana w Muzeum Woli, filii Muzeum Historycznego miasta stołecznego Warszawy (obecnie Muzeum Warszawy). Wystawie towarzyszyły wykłady, spotkania oraz lekcje pokazowe dokumentujące spuściznę PIRR i jego znaczenie kulturotwórcze dla Polski, która dopiero co stała się Niepodległa. Wernisaż Wystawy zaszczycili swą obecnością żyjący jeszcze PIRR-owcy, osoby zainspirowane pomysłem Władysława Przanowskiego, rozumiejący ideę PIRR i jej celowości, wprowadzający je w przestrzeń codziennych działań i tworzących ducha placówki, jakim był Państwowy Instytut Robót Ręcznych.

Niezwykle znaczenie PIRR dla polskiej kultury i edukacji polegało na skutecznej indywidualizacji metod dydaktycznych. U ich podstaw leżało rozumienie tego, czego należy nauczyć oraz stworzenie realnych możliwości obejmujących konkretny zakres wiedzy i umiejętności. Niekwestionowaną zasługą PIRR i jego dyrektorów było też wspieranie w swych słuchaczach poczucia przynależności i identyfikacji ze swoją macierzystą placówką, jako polskim narodowym ośrodkiem edukacyjnym. Udało im się także stworzyć szkołę opartą na relacji pomiędzy mistrzem i jego uczniami; system ten nazywany obecnie mentoring’iem stawiany jest za wzór w całej Europie. Wymaga on stworzenia i utrzymania przede wszystkim głębokiej więzi pomiędzy nauczanymi a nauczającym. 

Jakość nauczania jest wielką wartością, której nie mierzy się wyłącznie w kategoriach uzyskanych ocen i wyników. Tylko uzdolnieni i stale doskonalący się nauczyciele szkół wszystkich stopni gwarantują dobry poziom edukacji i jej funkcję kulturotwórczą. Odpowiedzialni i patriotycznie nieobojętni nauczyciele w zawsze zmieniającym się świecie, przyczyniają się do rozwoju szkolnictwa i podnoszenia jakości kształcenia, a to implikuje rozwój i stałe wzrastanie sił twórczych całego społeczeństwa na wielu płaszczyznach, w tym także tworzenia kultury i uczestnictwa w niej. 

Zarówno nauczyciele jak i dyrektorzy mogą wzrastanie sił twórczych całego społeczeństwa kontrować i bojkotować a nawet wyszydzić i ośmieszyć, ale mogą też zrobić z nich działania fasadowe. Albo – jak PIRR-owcy – mogą wykorzystać odgórnie inspirowane działania dla dobra swych podopiecznych. Zatem kluczem do sukcesu jest doskonalenie kadr nauczycielskich, i to właśnie robił PIRR od chwili swego powstania, aż do momentu, gdy kres temu zadaniu położył komunistyczny dekret o likwidacji Państwowego Instytutu Robót Ręcznych w lipcu 1950 roku.

Na wystawie w Muzeum Woli w 1992/93 można było również oglądać prace Wiesławy Zaborskiej, wnuczki Jana Łabuza – wykładowcy w PIRR.

Jeżeli ktoś z Oglądających posiada jakieś informacje dotyczące PIRR lub rozpoznałby kogoś na zdjęciach, bardzo proszę o kontakt.